Onderzoek naar geesteszieke delinquenten in verschillende disciplines is vaak meer gericht op het begrip “delinquent” dan op “geestesziek”. Een multidisciplinair team van elf onderzoekers uit de Vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht , de Vakgroep Psychiatrie en Medische Psychologie en de Vakgroep Bijzonder Onderwijs van de Universiteit Gent wou verandering brengen in de manier waarop deze onderwerpen benaderd worden in onderzoek en in de samenleving. Het doel was om een benadering op basis van sterktes te omarmen in plaats van een risicogeoriënteerde benadering. Het onderzoek werd uitgevoerd tussen 2014 en 2019 en resulteerde in een fotoboek. Het project werd gefinancierd door de Universiteit Gent in een regeling voor multidisciplinaire projecten. Ook werd er een website gecreëerd om alle informatie over de verschillende onderzoekslijnen te bundelen.
Terwijl een risicogerichte benadering de nadruk legt op wat geesteszieke delinquenten niet kunnen of op het potentiële gevaar die zij voor de samenleving vormen, richt een benadering gebaseerd op sterktes zich op de sterkte punten dat deze personen hebben of kunnen ontwikkelen. De multidisciplinaire aanpak betekende dat de perspectieven van elke discipline moesten vertaald worden en er zo een gemeenschappelijke basis werd gecreëerd in het kader van een benadering gebaseerd op sterktes. Deze benadering werd het meest geassocieerd met het domein van psychologie, maar zeker ook met dat van criminologie en educatie. Het bundelen van de krachten op wetenschappelijk, theoretisch en methodologisch vlak versterkt niet enkel de opzet, bevindingen en aanbevelingen, maar ook de reflectie over het potentieel van dit soort interdisciplinair werk. Dit alles komt door het publiceren over deze ervaring in een internationaal interdisciplinair tijdschrift.
Methodologisch betekende een op sterktes gebaseerde aanpak dat de geesteszieke delinquenten en hun gezinnen de kans kregen om ervaringen te beschrijven, in plaats van dat buitenstaanders of experts dit doen, iets wat vaak het geval is. Deze ervaringen waren niet altijd positief, maar door deze methode konden ze in hun complexiteit en met een positieve instelling worden getoond. Door de diepte-interviews die plaatsvonden bij de deelnemers thuis, werd er hun niet enkel een stem gegeven maar ook een gezicht. Dat werd mogelijk gemaakt door de samenwerking met fotograaf Lieven Nollet, die van dit project zijn eigen fotokunst project maakte en heel wat foto’s nam van de interviewers. Deze samenwerking kwam zeer spontaan tot stand, aangezien hij rond gelijkaardige onderwerpen werkte met de bedoeling de sterktes en de menselijkheid van deze personen te tonen via zijn camera. Zo werd er een toegevoegde waarde gezien in het combineren van het wetenschappelijk en artistiek werk. Er werden ook interviews gehouden met mensen uit de praktijk en experts, maar de focus lag toch op de zelfrapportage van de verhalen door de geesteszieke delinquenten zelf.
De foto’s die tijdens het interview gemaakt zijn, samen met foto’s van de deelnemers waarop hun dagdagelijks leven te zien is, zijn uiteindelijk gepubliceerd in het boek “Sterke verhalen. Internering anders belicht”. Het boek werd gepubliceerd in het Engels en Nederlands en werd verspreid via politici en academici over de hele wereld. Zo heeft bijvoorbeeld ook elke bibliotheek in Vlaanderen een gratis exemplaar ontvangen. Het boek werd voorgesteld tijdens een conferentie op 27 mei 2019 waarbij enkele van de deelnemers ook aanwezig waren en zo dus de kans kregen om met de andere stakeholders in gesprek te gaan. Het toevoegen van alle foto’s in het werk heeft zeker en vast ook een toegevoegde waarde voor de communicatie.
Het werk met geesteszieke delinquenten, familieleden, stakeholders en praktijkmensen leverde een aantal praktische aanbevelingen op. Deze richten zich op hoe de aanpak gebaseerd op sterktes in de praktijk kan worden ontwikkeld, met aanbevelingen voor de geesteszieke delinquenten en hun gezinnen, aangezien zij een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van hun sterktes. De familieleden hebben het project actief gesteund door deel te nemen aan de eerste bijeenkomst, de conferentie en door hun algemene betrokkenheid bij het project. Een ander hoogtepunt van dit project is dat ook zij erkend worden als belangrijke stakeholders die hun eigen verhaal te vertellen hebben. De reacties op het project waren overweldigend enthousiast, vooral tijdens de conferentie. De meeste deelnemers gaven blijk van trots en vreugde over het feit dat hun verhalen getoond werden.
Wat de academische verspreiding betreft, is niet enkel het boek over verscheidene collega’s verdeeld, maar zijn ook wetenschappelijke publicaties en presentaties verschenen. Hiermee is dan ook het eindverslag opgesteld. In het kader van het project werden vier doctoraatsscripties geschreven, één is nog steeds bezig aan de scriptie. Daarnaast vond er ook een gastlezing plaats over dit onderwerp aan de universiteit van Manchester. De lezingen werden niet enkel opengesteld voor studenten, maar ook voor de lokale gemeenschap.
Een bijkomende bijdrage van het project voor de academische gemeenschap ligt in zijn reflectie over de rol van onderzoekers. Alle onderzoekers die betrokken waren bij het onderzoek moesten bereid zijn zich kwetsbaar op te stellen, maar zeker hun academische achtergrond niet uit het oog te verliezen. Onderzoeksonderwerpen zijn niet enkel houders van gegevens, maar hebben ook een ingewikkeld verhaal dat serieus moet worden genomen.
Er werd met trots teruggekeken op de creatieve manieren hoe onze onderzoekers hun bevindingen hebben gedeeld en de discussie tussen de stakeholders hebben gestimuleerd, en wel op zo’n manier dat het project voor de deelnemers een sterkte op zich werd.