De Denen krijgen 14 januari een nieuwe koning: Frederik X (55). Precies tweeënvijftig jaar was hij de kroonprins. Nu pas koning. De Denen hebben hem allang in hun armen gesloten en zien in hem én in de nieuwe koningin Mary een bijzonder positief koningspaar dat veel voor land en inwoners kan gaan betekenen.

De Denen zijn een trots volk: hun verleden, tradities en vooral hun identiteit zijn bepalend voor hen. Vertrouwen in elkaar als samenleving en in de instituties zijn zaken waar ze trots op zijn. Vooral het koningshuis is een wezenlijk onderdeel van de identiteit. Vlag, koningshuis, land en geschiedenis zijn daarbij met elkaar verbonden. De oorspronkelijke voorvaders, de Vikingen, zijn een zeer belangrijke bron van identiteit voor hen want dat schept een band met het rijke verleden. Alsook met de andere Scandinavische landen. Deze Viking-identiteit is vandaag de dag nog duidelijk zichtbaar. Hieraan zijn waarden gekoppeld zoals zelfstandigheid, sportiviteit en een zekere ‘flinkheid’.

Ook het feit dat sinds 1848 het land steeds bedreigd werd door buurland Duitsland speelt een rol. Driemaal was er oorlog met de Duitsers: 1848-1851, 1864 en 1940-1945. Dat heeft de eenheid doen versterken. En het is tevens dé reden voor de stevige banden tussen Denemarken en Frankrijk: die zijn ook nooit met elkaar in oorlog geweest.

Hoofd van één grote familie

Over de Deense koninklijke familie kan men niet in directe zin spreken over populariteit. De Denen houden expliciet van hun koninklijke familie, en hun leden maken onderdeel uit van hun leven. Veel Denen beschouwen zichzelf als een grote familie, waarbij de koningin, en nu de koning, aan het hoofd staat. Kritiek is er zelden of nooit. Niet omdat het niet mag, maar omdat de liefde voor de leden van de koninklijke familie gewoonweg te diep zit. Denemarken ooit een republiek? Ondenkbaar.

Bovendien zijn ze het oudste koninkrijk van Europa en dat wordt steeds benadrukt. Er waren al enkele koningen in de vroege middeleeuwen maar officieel ziet men koning Gorm de Oude uit het Huis Jelling als eerste koning, dat was rond 934. Zo’n zeven families hebben daarna geregeerd totdat in 1448 met koning Christiaan I uit het Huis Oldenburg de lange reeks koningen begint, afwisselend door Frederik en Christaan (een keer zat er een koning Hans tussen). In 1863 stierf het Huis Oldenburg uit en een heel verre zijtak, Sleeswijk-Holstein, kwam toen met Christiaan IX op de troon.

Tweemaal was er een koningin: Margrethe I (regeerde 1387-1412 en ze werd ook nog koningin van Noorwegen en Zweden) en van 1972 tot nu: Margrethe II.

Opvoeding was soms zwaar

Frederik X is de oudste zoon van koningin Margrethe II (83) en wijlen prins Henrik, een Fransman geboren als Henri de Laborde, graaf de Monpezat (1934-2018). Hij heeft een exact jaar jongere broer Joachim (1969). De opvoeding was soms zwaar. Zo was de hele pers eens aanwezig bij een fotomoment waarop Frederik als klein baasje paard moest rijden met zijn vader. Maar hij wilde niet, was bang en huilde. Vader Henrik sprak hem vervolgens bestraffend toe en zei ook nog dat een jongen niet moest huilen.

Jaren later nam Frederik revanche. Toen hij zijn vader in 1992 op de zilveren bruiloft van zijn ouders toesprak, zei hij te midden van alle koninklijke en overige gasten dat hij wel eens gelezen had dat een vader die zijn kinderen liefheeft, hen wel eens moet kastijden: ,,nu papa, wij hebben nooit getwijfeld aan uw liefde”.

In een interview heeft hij eens gezegd dat zijn ouders nooit echt goed bezig waren met hem over de toekomst. Dat had hem verlegen en onzeker gemaakt, hij moest zijn eigen weg vinden. Zijn opleiding genoot hij in Denemarken en aan de kostschool Ecole des Roches in Normandië en aan de universiteiten van Harvard en van Aarhus waar hij afstudeerde in de politieke wetenschappen. Hij volgde een glansrijke carrière in de landmacht, luchtmacht en zeker in de marine.

Een beetje ‘nerdy’

Koningin Margrethe II is artistiek en een beetje ‘nerdy’. Zij maakt decors, schildert en weet haar paleis een stijlvol interieur te geven. Ze houdt van toneel en was voordat zij koningin werd een verwoed archeologe. Ze was samen met haar grootvader koning Gustaaf VI Adolf van Zweden bij menig opgravingsproject betrokken.

Frederik is een sportman: zwemmen, vele zeilwedstrijden, crosscountrywedstrijden en veel marathons (in eigen land, New York en Parijs) of triatlonwedstrijden. In de zomer van 2018 werd er ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag in het hele land de Royal Run gehouden. Er waren 70.000 deelnemers. Daarna is dit een jaarlijkse loop geworden. Natuurlijk deden Frederik én zijn gezin mee.

Frederik is bij de belangrijkste sportmanifestaties te vinden. De Denen vinden dat prachtig. Bovendien bracht hij zijn kinderen in een bakfiets naar school en hij gaat joviaal met iedereen om. In een land waar gelijkheid een groot goed is, wordt hij daarom zeer gewaardeerd. Zijn moeder bleef op afstand, ze spreekt het Deens ook op haar eigen manier uit en ze is duidelijk dé koningin. Frederik daarentegen is ontspannen en gaat vlot met mensen om. Toch oogt hij op officiële plechtigheden best gespannen. Hij is emotioneel en kan soms zijn tranen op bijzondere momenten niet de baas.

Opvallende vrouwen

Frederik was als jongeman al vaak gezien in gezelschap van opvallende vrouwen. Lange tijd had hij een serieuze relatie met model Katja Storkholm, een relatie die duurde van 1994 tot 1996. Het was nooit officieel, toch liet het paar zich overal zien. Vervolgens kwam de zangeres Maria Montell in beeld. Deze verhouding was van korte duur.

Op de Olympische Spelen in Australië in 2000 ontmoette hij Mary Elisabeth Donaldson (51). Het paar trouwde op 14 mei 2004. Frederik en Mary hebben vier kinderen: de nieuwe kroonprins Christiaan (2005), Isabella (2007) en de tweeling Vincent en Josephine (2011).

De Duitse en Nederlandse sensatiebladen, zelfs De Telegraaf met een lang artikel, gingen wel heel ver door te beweren dat Frederiks positie gered moest worden door hem nu koning te laten worden. Dat is vanwege vermeende recente misstappen. Hij zou een weekeinde in Spanje hebben verbleven met een onbekende dame. Het Deense hof heeft dat al lang ontkend en de Denen zitten daar echt niet mee.

In Denemarken is er sinds de invoering van de Grondwet in 1849 geen sprake van een kroning en een zalving zoals we dat in 2023 in Engeland meegemaakt hebben. De nieuwe vorst wordt altijd uitgeroepen tot koning. Het betreft dan ook een eenvoudige, vrij technische plechtigheid.

Frederik X en Mary zijn er meer dan klaar voor. De grote Deense familie kan gerust zijn: een van de sterke pilaren van staat en volk, het koningshuis, kan weer stevig verder.

Bearn Bilker is deskundige op het gebied van Europese vorstenhuizen; Anna Bilker woont in Denemarken