Recordaantal antisemitische incidenten in 2019 - Klopt dit wel?

Joodse Nederlanders kregen in 2019 te maken met een recordaantal antisemitische incidenten, meldde het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (Cidi) onlangs. De organisatie kreeg dat jaar 182 meldingen van antisemitisme binnen – volgens het Cidi een ‘pijnlijk record’ in de ruim dertig jaar dat het deze meldingen registreert. Veel media namen het nieuws over, hetgeen leidde tot vragen in de Tweede Kamer.

Klopt het?

Het Cidi registreert alle meldingen van antisemitische incidenten die het ontvangt van slachtoffers zelf en van organisaties die zich inzetten tegen discriminatie en antisemitisme. Sinds 1996 verschijnen de cijfers jaarlijks in een Monitor Antisemitische Incidenten. Uiteraard is elk antisemitisch incident er een te veel, maar de rapporten uit de beginjaren van dit millennium bevatten aantallen incidenten van ruim boven de 300. In 2002 ging het bijvoorbeeld om 337 incidenten. 

Volgens adjunct-directeur Naomi Mestrum komt dit door een gewijzigde registratiemethode. Als een persoon twintig antisemitische e-mails verstuurt, geldt dit nu als één incident. In de oudere rapporten zou dit doorgaan voor twintig incidenten. Verder tellen hakenkruisen en Hitlergroeten tegenwoordig pas als uiting van antisemitisme als ze gepaard gaan met een expliciete verwijzing naar het Jodendom. In de eerste rapporten gold dat volgens Mestrum voor alle gevallen.

Doen we een hertelling volgens de strengere methode die het Cidi nu hanteert, dan komen we uit op 188 incidenten in 2002. Om dubbel tellen te voorkomen, rekenden we geen enkele melding van antisemitische e-mails mee. Naar aanleiding van dit artikel doet het Cidi zelf ook een hertelling, waarbij het uitkomt op 178 incidenten in 2002, 207 in 2003 en 205 in 2004. Zo bezien is 2019 nog altijd geen piekjaar. 

Cidi-medewerker Aron Vrieler reageert dat antisemitisme op internet, vooral via sociale media, tegenwoordig een veel grotere rol speelt dan rond de millenniumwisseling. Het Cidi registreerde op dat vlak 127 incidenten voor 2019, die niet zijn meegenomen in de getallen. 

Dit zijn minder incidenten dan gemeld voor 2002 (584), maar dat komt volgens Vrieler opnieuw door een gewijzigde methode: het Meldpunt Internet Discriminatie, dat de meldingen tegenwoordig bijhoudt, telt alleen incidenten die wettelijk strafbaar zijn. Voor de internetincidenten in 2002 zou dat niet gelden, alleen kunnen we die niet inzien. De cijfers zijn niet vergelijkbaar, en het blijft onduidelijk of het aantal incidenten op internet al dan niet is toegenomen.

Of het aantal incidenten in 2019 lager of hoger lag dan in 2002, is bovendien niet zo makkelijk te bepalen op grond van het aantal meldingen. Lang niet alle incidenten leiden namelijk tot een melding. Volgens een onderzoeksrapport van het Europese Agentschap voor de Fundamentele Rechten (FRA) uit 2018 doet slechts een op de vier Nederlandse slachtoffers van antisemitisme melding. Uit ditzelfde onderzoek blijkt overigens dat negen op de tien Joodse Nederlanders een toename van antisemitisme ervoeren gedurende de vijf jaar voorafgaand aan 2018.

Eindoordeel

Of het aantal antisemitische incidenten in 2019 een piek bereikte, is onbekend, maar het aantal meldingen spreekt dit vooralsnog tegen. Joodse Nederlanders zelf ervaren niettemin een toename van antisemitisme.